Zarząd spółki kapitałowej decydujący się na inwestycje w aktywa cyfrowe powinien być w pełni świadomy zakresu swoich obowiązków oraz standardów staranności. Choć nabywanie i obrót kryptowalutami w Polsce jest legalne, pod warunkiem korzystania z platform z odpowiednimi licencjami, przestrzegania procedur AML oraz prawidłowego rozliczania zysków, to jednak legalność transakcji nie zwalnia zarządu z ryzyka odpowiedzialności karnej i cywilnej.
1. Brak zachowania należytej staranności
Członkowie zarządu mogą ponieść odpowiedzialność karną i cywilną za niewłaściwe alokowanie środków spółki w aktywa cyfrowe, jeśli nie dopełnią obowiązku wykazania się należytym zaangażowaniem i lojalnością, jak nakazuje art. 209[1] § 1 i art. 293 § 1 i 3 Kodeksu spółek handlowych. Przepis art. 296 Kodeksu karnego penalizuje nadużycie uprawnień lub zaniechanie obowiązków w zakresie spraw spółki. W praktyce, podobnie jak w przypadku inwestycji w akcje, niezbędne jest kompleksowe udokumentowanie procesu decyzyjnego, włączając prognozy finansowe i analizę wyników historycznych.
2. Wyzwania przy podejmowaniu decyzji o inwestycjach w waluty cyfrowe
Emisja kryptowalut nie podlega takim samym regulacjom, jak emisja tradycyjnych instrumentów finansowych. Inwestując w akcje, inwestor otrzymuje szczegółowe memorandum informacyjne, które opisuje emitenta, cele emisji, przeznaczenie środków i wyniki finansowe. Dodatkowo, emisje te realizowane są przez profesjonalne podmioty, jak domy maklerskie, które działają pod nadzorem instytucji takich jak Komisja Nadzoru Finansowego (KNF). W przypadku kryptowalut brakuje jednak analogicznych, kompleksowych regulacji i dokumentacji, co dodatkowo utrudnia proces decyzyjny. Nowe regulacje europejskie, obowiązujące od 31 grudnia 2024 r., wymagają od emitentów jednoznacznego oświadczenia, że dokumentacja dotycząca kryptoaktywa nie została zatwierdzona przez żaden organ państw członkowskich UE, a odpowiedzialność za jej treść spoczywa wyłącznie na oferującym.
3. Uzasadnione ryzyko gospodarcze w kontekście karnym
W świetle prawa karnego od zarządów oczekuje się przewidywania wszelkich aspektów niezbędnych do właściwego zarządzania sprawami majątkowymi czy działalnością gospodarczą, zgodnie z standardami „dobrego gospodarza” lub „sumiennego kupca”. Standardy te opierają się na typowych zachowaniach rozważnego obywatela posiadającego odpowiednie kwalifikacje. Orzecznictwo, m.in. wyrok SA w Warszawie z 23 maja 2024 r. (VIII AKa 157/23), potwierdza, że obowiązkiem zarządu jest przewidywanie wszelkich niezbędnych zdarzeń. W praktyce, dokumentacja decyzji powinna uwzględniać również wpływ decyzji regulatorów z USA, takich jak SEC, co mimo że nie ma bezpośredniego wpływu na jurysdykcję europejską, stanowi istotny wyznacznik trendów inwestycyjnych na światowych rynkach.
4. Bitcoin i Ethereum – wyodrębniona kategoria aktywów cyfrowych
Dzięki decyzjom SEC z ostatniego roku, Bitcoin i Ethereum przestały pełnić jedynie funkcję aktywów spekulacyjnych. Zatwierdzenie funduszy ETF opartych na tych kryptowalutach umożliwia inwestowanie pośrednie poprzez giełdy papierów wartościowych, co przyciąga największych inwestorów instytucjonalnych. Dla zarządu spółki wystarczającą dokumentacją procesu decyzyjnego mogą być między innymi: decyzje SEC, analiza kursów ETF oraz raporty firm inwestujących w kryptowaluty za pomocą ETF-ów, wraz z analizą wyników finansowych tych inwestycji.
5. Decyzje dotyczące tokenów i innych aktywów cyfrowych (emisje do 30 grudnia 2024 r.)
Polska platforma giełdowa oferuje obecnie obrót około 350 różnymi aktywami cyfrowymi, z których większość została wyemitowana przed 30 grudnia 2024 r. Inwestycje w te aktywa wymagają szczegółowej weryfikacji emitenta – najczęściej zagranicznej osoby prawnej – poprzez analizę akt rejestrowych, historii transferów udziałów oraz zmian w zarządzie. Ważne są również:
- Ocena dokumentów finansowych emitenta, aby wykluczyć inwestycje w spółki bez zysków lub kapitału zakładowego.
- Weryfikacja informacji o strategicznych partnerstwach, inwestorach lub dotacjach, co może potwierdzić wiarygodność projektu.
- Analiza historycznych wykresów kursowych aktywów w kontekście trendów rynkowych.
- Sprawdzenie jakości publikowanych dokumentów, takich jak white paper, regulaminy, procedury AML oraz polityka ochrony danych. Profesjonalne przygotowanie i regularne aktualizacje tych dokumentów są kluczowe dla oceny realnych perspektyw projektu.
6. Decyzje dotyczące tokenów i innych aktywów cyfrowych (emisje od 31 grudnia 2024 r.)
Wraz z wejściem w życie Rozporządzenia MiCA (UE 2023/1114) od 31 grudnia 2024 r. część procesu dokumentacyjnego emisji aktywów cyfrowych zostaje uregulowana. Nowe wymogi obejmują przygotowanie dokumentów informacyjnych, które zawierają szczegółowe informacje o emitencie, projekcie kryptoaktywa, ofercie publicznej, prawach i obowiązkach inwestorów, technologii bazowej, ryzykach oraz potencjalnych skutkach środowiskowych. Warto podkreślić, że dokumenty te nie są zatwierdzane przez krajowe organy regulacyjne, a emitent musi zawrzeć oświadczenie, że dokument informacyjny nie został zatwierdzony przez żaden właściwy organ w UE i że odpowiedzialność za jego treść spoczywa wyłącznie na oferującym kryptoaktywo.
Podsumowanie:
W kolejnym artykule z cyklu przyjrzymy się historycznym interpretacjom orzecznictwa w zakresie odpowiedzialności zarządów za inwestycje w fundusze inwestycyjne oraz obligacje korporacyjne, a także przeanalizujemy możliwości pośredniego inwestowania w kryptowaluty.
Więcej w naszym artykule z 4 kwietnia 2025 r. w Rzeczpospolitej: https://pro.rp.pl/biznes/art42050621-krypto-inwestycje-zarzad-musi-udokumentowac-proces-decyzyjny
- dr Marlena Wach – radca prawny specjalizująca się w prawie rynków kapitałowych, instrumentów finansowych, prawa spółek, nowych technologii oraz komunikacji elektronicznej.
- Aleksandra Terc – adwokat, specjalizująca się w sporach sądowych, prawie budowlanym oraz regulacjach dotyczących rynku kryptowalut.
Blog Marleny Wach 